اصول ایمنی حریق ساختمان
یكي از مهمترين نيازها در طراحي ساختمان، تأمين ايمنـي در برابـر آتـش اسـت. هرچـه سـاختمان‌هـا از نظـر جـاني، اجتماعي، سياسي يا اقتصادي مهم‌تر باشد، بايداز ايمني بيشتري نيز برخوردار باشــند.امروزه با توجه افزایش تعداد طبقات ساختمان و اجرای تاسیسات برقی و مکانیکی ،منابع انرژی،برق و گاز در کنار قیمت مناسب و آسایش ، اصول ایمنی حریق از اساسی ترین موارد مربوط به ساختمان برای جلوگیری از خسارت مالی و جانی در برابر حریق(آتش سوزی) می باشد.
اصول مهم ایمنی حریق ساختمان
پیشگیری از حریق و آتش سوزی ساختمان
نصب و راه اندازی سیستم اعلام حریق و اطفا حریق
تشخیص راه های خروجی ساختمان،نصب تابلو و رعایت اصول ایممنی
کنترل آتش و دود زیاد در ساختمان بعد از حریق
مقاومت سازه و عناصر ساختمان در برابر حریق
پیشگیری از حریق و آتش سوزی ساختمان
به طور کلی استفاده از اسکلت مقاوم با حریق در هنگام ساختمان سازی، نصب سیستم اعلام حریق، رعایت اصول استاندارد تاسیسات برقی و مکانیکی ساختمان و رعایت یکسری از راه های پیشگیری از حریق توسط خود شخص موجب جلوگیری از حریق در ساختمان می شود. اما در صورت بروز این اتفاق ناخوشایند نیاز به یکسری تجهیزات دیگر جهت کنتل حریق مثل سیستم اطفا حریق داریم.
نصب و راه اندازی سیستم اعلام حریق و اطفا حریق
یک سیستم اعلام حریق مجموعه ای از تجهیزات اعلام حریق نظیر دتکتور اعلام حریق دود، حرارت، شعله و گاز است که برای تشخیص علائم حریق و هشدار دادن از طریق آژیرها و فلاشرها استفاده می شود. طراحی، اجرا و استفاده درست از این سیستم، میتواند جلوی بسیاری از خطرات جانی و مالی را بگیرد. اما شاید برای شما جالب باشد دانستن این مطلب که با توجه به اهمیت بالای سیستم های اعلام حریق در پروژه های صنعتی و ساختمانی، اما متاسفانه بیش از 90درصد پروژه های سیستم های اعلام حریقی که در کشور کار می شوند، نهایت پس از چند ماه خاموش و بلا استفاده می شوند.همچنین امروزه از سیستم های اعلام حریق به طور گسترده در ساختمان ها و اماکن مسکونی و صنعتی استفاده می شود تا خسارت های ناشی از حریق را به حداقل برسانند و همچنین برای اطلاع دادن به ساکنین ساختمان در مواقع بروز حریق از این سیستم ها استفاده می شود تا حدالامکان از تلفات جانی جلوگیری شود.همانطور که از نام سیستم اطفا حریق مشخص است، تجهیزات بکار برده در آن وظیفه‌ی خاموش کردن آتش و جلوگیری از گسترش آن را برعهده دارند. امروزه 4 عامل برای وقوع و گسترش یک حریق شناسایی شده‌است: حرارت، اکسیژن، ماده‌ی سوختنی و زنجیره‌ی واکنش‌های شیمیایی. برای آن‌که بتوانید آتش را مهار کنید، باید یکی از این موارد را از هرم آتش حذف کنید. بنابراین در یک سیستم اطفا از تجهیزاتی استفاده میشود که چرخه‌ی حریق ایجاد شده را به شکلی قطع کنند.
جهت نصب سیستم های حفاظتی و امنیتی(اعلام حریق، اطفا حریق، دزدگیرو دوربین مداربسته) با شرکت آموت تماس بگیرید
تشخیص راه های خروجی ساختمان،نصب تابلو و رعایت اصول ایممنی
طبق ضوابط سوم مقرارات ملی ساختمان، راه های خروجی ساختمان باید با توجه به تعداد ساکنین، وسعت و ارتفاع ساختمان طراحی و پیاده سازی شود به طوری که در صورد بروز حریق افراد به راحتی و آرامش خارج شوند و همچنین روشنایی کافی داشته باشد.
کنترل آتش و دود زیاد در ساختمان بعد از حریق
یکی دیگر از بخش های اصول ایمنی ساختمان در مقابل حریق، جلوگیری از گسترش آتش و دود است. بازشوها و داکت هایی که در ارتفاع ساختمان ادامه دارند در این بخش مورد توجه هستند. این نواحی حتما باید با مصالح آتش بند و دود بند اجرا شوند، به صورتی که مانع گسترش دود و آتش از محل اولیه حریق به بخش های دیگر ساختمان شوند.
مقاومت سازه و عناصر ساختماني از اصول ایمنی حریق ساختمان
براي تأمين ايمنی و مقـاوم‌سـازی ساختمان در برابر آتش، لازم است علاوه بر تجهیزات اعلام حریق و اطفا حریق جهت هشدار و،کنترل و مهار حریق برای عدم تخریب ساختمان در هنگام ساختمان سازی از مصالح مناسب در سازه و نازك‌كاری ساختمان استفاده شود. بنابراين طراح بايـد از مشخصات مصالح و سيستم‌های ساختمانی در برابر حریق مطلع باشد و متناسب با نیازها و مشخصات ساختمان انتخاب مناسب را انجام دهد.
همچنين مقاومت سازه و عناصر ساختماني در برابر آتش بايد مطابق با مقررات ملی ساختماني تـأمين شود. براي اين هدف در بسياری از مواقع نياز است تا از پوششهای محافظت‌کننده به منظور مقاوم‌سازي اجزای ساختمان در برابر آتش استفاده شود.
در مقررات ايمني ساختمانها در برابر آتش هميشه يك گروه‌بندی از نظر كاربری یــا تصــرف ساختمان وجود دارد کــه سطح الزامات مربوطه در هر گروه از ساختمانها بسته به اهميت آنها متفاوت است. پس از مشخص شدن سطح انتظارات ايمنی در برابر آتش برای يك ساختمان، طراح بايد از مصالحي استفاده كند كه در برابر آتش از خواص و رفتار مناسبي برخوردار باشند. در کنار نقش مراکز آتش‌نشانی و به کارگیری سیستمهای فعال مقابله با آتش نظیر تجهیزات اخطار دهنده،سیستم اعلام حریق و یا اطفای حریق در ساختمان، به کارگیری فنون جدید پیشگیری و حفاظت منفعل یا مقابله غیرمستقیم با آتش‌سوزی نيز در علم مهندسی ساختمان از اهمیت ویژه ای برخوردار شده است.در این مجموعه ابتدا ماهيت و روند آتش‌ســوزی در ســاختمان و اصول حفاظت ســاختمان در برابر حريق بررســی میشــود. ســپس رفتار مصالح و ساختارهای ســاختمانی و طبقهبندی آنها در برابر حريق مرور میشــود. در انتها، امکانات و ساختارهای ارائه شده جهت اجرای عناصر غيرسازهای مقاوم در برابر حريق، شامل دیوارهای جداکننده، ديوارهای پوششــی و ســقفهای کاذب و راهحلهای موجود برای مقاومســازی عناصر ســازهای در مقابل حريق، شامل پوششهای محافظ
تیرها و ستونهای فوالدی معرفی میگردد.
به طور کلی برای ایجاد حريق، شرایط زیر باید فراهم باشد:
■ ماده قابل اشتعال در محل وجود داشته باشد.
■ اکسیژن کافی برای اشتعال موجود باشد.
■ درجه حرارت به نقطه اشتعال ماده برسد.
نموداري كه مالحظه مي‌فرماييد نمودار روند ايجاد و گسترش حريق است. ملاحظه مي‌كنيد كه ايجاد و گسترش حريق در دو مرحله انجام مي‌شود. مرحله اول، مرحلهای است كه حريق ايجاد مي‌شود. اين مرحله به رفتار مواد و مصالح بستگي دارد. قابل اشتعال بودن يا نبودن مواد در اين مرحله تعيين‌كننده است هر قدر اين مرحله طوالني‌تر شود به نفع ما خواهد بود. اين مرحله همان حالتي است كه شعله ايجاد شده و در مجاورت يك ماده قرار مي‌گيرد. دماي ماده باال مي‌رود تا به نقطه اشتعال برسد. از اين مرحله به بعد، حريق وارد مرحله دوم يعني حريق كامل مي‌شود. در اين مرحله رفتار مواد و مصالح موجود در محيط تعيين‌كننده نيست. بلكه رفتار اجزا
و ساختارها اهميت دارد. اينكه چقدر ساختار مي‌تواند در مقابل حريق مقاومت كند، دود را از خود عبور ندهد و دچار تغيير شكل نشود، تعيين‌كننده است. بنابراين در انتخاب نوع مواد، مصالح، اجزا و ساختارهای يک ساختمان، بايد به رفتار آنها در برابر حريق نیز توجه ويژه نمود.
ايجاد حريق و ادامه و توسعه آن در ساختمان به عوامل ديگری همچون دما، زمان و شدت آتش‌سوزی، میزان ورود هوا، وجود منافذ خروج حرارت، هندسه فضاها، وضعيت بازشوها، ساختارهای ديوار و سقف نيز بستگی دارد. شکل زير عوامل موثر در روند آتش‌سوزی و رابطه آنها با يکديگر را نشان میدهد.
بررسی اصول حفاظت ساختمان در برابر حريق
بسته به نوع کاربری يک ساختمان، مالحظاتی برای حفاظت آن در برابر حريق در مراحل طراحی، اجرا و بهرهبرداری در نظر گرفته میشود. اساسا براي تأمين مقاومت لازم در برابر حریق در ساختمان، دو مورد زير در طراحي و اجراي ساختمان مورد توجه و رعايت قرار میگيرد:
1 - به کارگيری ساختارهای مقاوم در برابر حريق در عناصر غيرسازهای در بخش‌های داخلی ساختمان )نظير دیوارهای جداکننده، ديوارهای پوششی و سقفهای کاذب(جهت تقسيمبندی و محصور نمودن صحیح فضاها، بر اساس نوع کاربری و با هدف جلوگیری از نفوذ و پیشروی حريق به سایر فضاها و ساختمانهای مجاور )ايجاد زونهای حریق( به طوریکه بايد از مصالح نازک‌كاري مناسب با خطر كم يا قابل قبول از نظر گسترش آتش‌سوزي استفاده شود. اين موضوع به ارتفاع ساختمان، كاربري آن و نوع فضاها بستگي دارد. به عنوان مثال، مصالح نازك‌كاري راه‌هاي خروج و پله‌ها حتما باید از نوع ایمن در برابر حریق باشند، اما سختگیری برای مصالح نازک‌کاری اتاقها کمتر است. مصالح خطرناك مانند فوم‌هاي پلاستيكي )مانند پلیاستایرن( هيچ‌گاه نبايد بدون پوشش محافظت كننده استفاده شوند.
2 - مقاومسازی عناصر سازهای در برابر حريق، از طريق ايجاد پوششهای محافظ به نحوی که از فروپاشی ساختمان جلوگیری شود به طوری که مقاومت اجزاي سازهای و جداكنندهها در برابر حریق بايد بر اساس مقررات و متناسب با ارتفاع و كاربري ساختمان و فضاها تامین شود. معم ًولا برای اجزای سازهای ساختمان به مقاومت یک یا دو ساعت در برابر حریق نياز است البته ممکن است بسته به مورد کمتر یا بیشتر باشد. به عنوان مثال، بين ديوارهاي آپارتمان‌ها يا اتاقهای خواب در هتلها بايد حداقل يك ساعت مقاومت در برابر آتش تأمين شود. در بسياري از اوقات اجزاي سازهای به تنهايي نمي‌توانند مقاومت لازم در برابر آتش را تأ مين نمايند كه از مه م‌ترين آنها سازه فولادي است كه حدودا 20 تا30 دقيقه در برابر آتش مقاوم است، بنابراين براي محافظت از آن در برابر آتش و مقاومسازی ساختمان الزم است از پوششهای محافظت کننده در برابر آتش استفاده شود.
براي اين منظور تا سالیان طوالنی از دوربندي فولاد به وسيله مصالح سنگين مانند آجر و بتن استفاده شده است، ولي در دهه‌هاي اخير مصالح پوششي سبك كه داراي کاهش هزينه‌هاي ساخت مقاومت مناسبي در برابر آتش هستند، ترويج يافته است. استفاده از این پوشش‌ها میتواند به سبك شدن سازه، افزايش سرعت اجرا و نهايتا كمك نمايد. همچنین با استفاده از اين روش عالوه بر اينكه سازههاي فوالدي در برابر حريق مقاوم مي‌شوند، نازك‌كاري ستون نيز همزمان انجام مي‌شود.
3 - سایر مالحظات حفاظت ساختمان در برابر حریق به شرح زير میباشد:
■ استفاده از مصالح غیر‌قابل اشتعال
■ استفاده از مبلمان مناسب جهت کاهش خطر ایجاد و گسترش حریق
■ تعبيه سیستمهای کشف و اعالم حریق در ساختمان
■ تجهیز ساختمان با لوازم و امکانات اطفای حریق، متناسب با بار حریق محتمل
■ ایجاد راههای فرار ایمن برای خروج متصرفان در مواقع آتش‌سوزیهای گسترده
■ امکان دسترسی مناسب نیروهای آتش‌نشانی در اطراف و داخل ساختمان
بر اساس ضوابط مندرج در نشریه 682 مرکز تحقیقات مسکن و مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ایران، مقاومت اجزاي ساختماني )نظير تیر، ستون، كف، سقف، دیوار خارجی و داخلی، ... ( در برابر آتش، براي ساختارهاي مختلف ساختمان، طبقهبندي شده و بر اين اساس حداكثر ارتفاع و مساحت تحت تصرف ساختمان تعيين میشود که اين موضوع به نوع تصرف ساختمان نيز بستگي دارد.
به طور مثال در تمام تصرفهاي مسکوني، تمامي هتلها، متلها، مسافرخانهها و خوابگاهها، همچنين آن دسته از بناهاي آپارتماني که داراي ارتفاع بيش از 3 طبقه و يا داراي 11 واحد و بيشتر هستند ملزم به استفاده از شبکه هشدار حريق مي‌شوند، راهروهاي داخلي بايد توسط ساختاري با حداقل یک ساعت مقاومت در برابر حريق، از فضاهاي خصوصي و خواب جدا شوند. همچنین بازشوهاي قائم در بناهاي مسکوني از قبيل پلکانها، شفتها، چاههاي آسانسور، نورگيرهاي داخلي و نظاير آن مي‌بايست دوربندي و در برابر حريق محافظت شوند. دوربندي شفتهاي موجود در بناهاي 4 طبقه و بيشتر بايد با ساختار غيرقابل اشتعال و حداقل داراي دو ساعت مقاومت در برابر حريق اجرا شود و دوربندي شفتهاي موجود در بناهاي کمتر از 4 طبقه ارتفاع بايد با ساختار حداقل یک ساعت مقاوم در برابر حريق انجام گيرد. براي توضيحات مربوط به نوع تصرف ساختماني و جدول مقاومت جداکنندهها برای جداسازی تصرفها برحسب ساعت و علائم اختصاري آنها به متن فصل دوم نشریه 682 و مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ایران مراجعه شود. همچنین دستهبندی ساختارهای ساختمانی و الزامات درجهبندی مقاومت در برابر آتش برای انواع آنها بر حسب ساعت در فصل سوم و محدودیت‌‌ها و مقادیر مجاز ارتفاع و مساحت ساختمانها در نشریه مذکور بیان شده است.
سایر مطالب: مقررات ملی ساختمان
