سیستم اعلام حریق متعارف چیست

اعلام حریق متعارف (Conventional Fire Alarm System)

سیستم اعلام حریق متعارف یکی از رایج‌ترین و ساده‌ترین روش‌های شناسایی و اعلام وقوع حریق در ساختمان‌ها و اماکن مختلف است. این نوع سیستم اعلام حریق معمولاً در ساختمان‌های کوچک تا متوسط مانند ادارات، مدارس، فروشگاه‌ها و ساختمان‌های مسکونی کاربرد دارند و به دلیل هزینه پایین و سادگی نصب و راه‌اندازی، از محبوبیت بالایی برخوردارند. در سیستم اعلام حریق متعارف، ساختمان به چند ناحیه یا زون (Zone) تقسیم می‌شود و هر زون شامل چندین حسگر دود، حرارت یا شعله است که به یک پنل مرکزی متصل می‌شوند. هنگام وقوع حریق، هشدار از سوی حسگر فعال‌شده به پنل مرکزی ارسال می‌شود و پنل، زون مربوطه را مشخص می‌کند. اما این سیستم قادر به تعیین مکان دقیق آتش‌سوزی نیست، بلکه فقط ناحیه کلی آن را مشخص می‌کند.

طراحی سیستم اعلام حریق متعارف کانونشنال

در طراحی سیستم اعلام حریق متعارف، یکی از اصول کلیدی، تقسیم صحیح ساختمان به زون‌های منطقی و قابل مدیریت است. در ساختمان‌های یک‌طبقه نظیر خانه‌های ویلایی، معمولاً هر واحد به‌صورت مستقل به عنوان یک زون در نظر گرفته می‌شود. این روش باعث می‌شود در صورت وقوع حریق در یک بخش، از انتقال سریع خطر به سایر واحدها جلوگیری شود و کنترل حریق آسان‌تر صورت گیرد. در ساختمان‌های چندطبقه، استاندارد طراحی بر اساس تفکیک هر طبقه به یک زون مجزا بنا شده است. این کار نه‌تنها دقت شناسایی محل حریق را افزایش می‌دهد، بلکه کمک می‌کند عملیات اطفا یا تخلیه اضطراری با سرعت و هماهنگی بیشتری انجام شود. همچنین لازم است راه‌پله‌های اضطراری نیز به‌عنوان زون جداگانه تعریف شوند، تا در هنگام خطر، تخلیه ساکنین با امنیت و آرامش بیشتری انجام گیرد. علاوه بر این، فضاهای خاص مانند موتورخانه‌ها و اتاق آسانسور نیز باید زون‌بندی جداگانه داشته باشند. با این روش، هرگونه خطر در این مکان‌های حیاتی به‌سرعت قابل تشخیص و کنترل خواهد بود. زون بندی نکات مهمی دارد. از جمله تنها در نظر گرفتن هر خانه‌‌ی ویلایی ( یک زون جدا ) در ساختمان، اختصاص دادن هر طبقه به یک زون خاص در ساختمان ها، ترجیحاً تعداد زون کمتر از 20 و بالای 24 عدد نباشد، رعایت ابعاد زون ( حداکثر مساحت 2000 متر مربع، حداکثر طول 3000 )، پلکان اضطراری، اتاقک آسانسور و موتورخانه هر کدام به صورت جدا یک زون حساب می‌شوند.

هر زون اعلام حریق دارای حداکثر 25 المان بوده و در صورت بروز حریق، چراغ مخصوص هر زون بر روی صفحه کنترل مرکزی سیستم روشن شده و مکان حدودی حریق مشخص می‌گردد.

حتماً برای شما هم سوال پیش آمده است که قابلیت Zone بندی چگونه عمل می‌کند؟

به عنوان مثال اگر شما یک واحد دو خوابه داشته باشید، می‌توانید یک اتاق را Zone 1 و اتاق دیگر را Zone 2 بنامید و این را در اطلاعات سیستم ثبت کنید.

فرض کنید آتشی در Zone 2 ایجاد شده. با روشن شدن چراغ این زون، شما خواهید فهمید که این اتاق دچار آتش سوزی شده. اما سیستم اعلام حریق آدرس پذیر به شما اطلاع می‌دهد که دقیقاً کجای واحد آتش سوزی رخ داده.

هر زون می تواند دارای شستی و یا دتکتور و یا هر دو آن ها باشد. نکته قابل توجه این است که هر زون تنها از منطقه خاص خود حفاظت می‌کند.

در سیستم اعلام حریق متعارف کانونشنال هر مرکز کنترل میتواند دارای 2، 4، 8، 12 یا 16 زون باشد. به طور کلی هر سیستم اعلام حریق می‌تواند چهار وضعیت داشته باشد. این حالت‌ها عبارتند از مدار باز، عادی، اتصال کوتاه و هشدار.

سیم کشی سیستم اعلام حریق متعارف

در سیستم‌ اعلام حریق متعارف، وظیفه اصلی تجهیزات ابتدایی یا "آغازگر" شناسایی وضعیت غیرعادی در محیط تحت حفاظت است، مانند وجود دود، حرارت یا نشانه‌هایی از آتش‌سوزی. این تجهیزات شامل انواع آشکارسازها (دتکتورها) نظیر دود، حرارت، مونوکسید کربن، کلیدهای جریان آب، شستی‌های اعلام دستی و سوئیچ‌های فشاری هستند. این دستگاه‌ها اطلاعات خود را از طریق سیم‌کشی به پنل مرکزی کنترل حریق (FACU) منتقل می‌کنند.

در این نو سیستم اعلام حریق، سیگنال هر دستگاه می‌تواند دو حالت متفاوت را به پنل منتقل کند: یا هشدار از وقوع حریق یا وضعیت نظارتی برای کنترل سیستم. نحوه انتقال سیگنال‌ها به پنل بسته به نوع سیستم متفاوت است. در سیستم‌های متعارف، این کار از طریق مدارهای مخصوص به نام IDC (Initiating Device Circuit) انجام می‌شود. در مقابل، در سیستم‌ اعلام حریق آدرس‌پذیر، از مدارهای SLC (Signaling Line Circuit) استفاده می‌شود. در سیستم‌های متعارف، عملکرد دتکتورها معمولاً مبتنی بر یک کنتاکت سوئیچ ساده است که در زمان شناسایی دود یا حرارت، دو سر مدار را به هم متصل کرده و موجب عبور جریان الکتریکی بیشتری در مدار می‌شود. این افزایش جریان توسط پنل کنترل به‌عنوان هشدار حریق تفسیر می‌شود.

نکته مهم در این سیستم‌ها آن است که با فعال شدن یکی از دتکتورها در یک زون، کل آن منطقه در حالت هشدار قرار می‌گیرد و هیچ‌کدام از تجهیزات دیگر در همان مدار نمی‌توانند سیگنال جداگانه‌ای ارسال کنند. به همین دلیل، طراحی زون‌ها به‌گونه‌ای انجام می‌شود که بتوان محل هشدار را تا حد قابل قبولی محدود و مشخص کرد. به‌عنوان نمونه، در یک مدرسه ممکن است زون‌های مجزایی برای سالن ورزشی و سالن اجتماعات تعریف شود که هر یک شامل چندین دستگاه اعلام حریق هستند.

در طراحی نقشه سیم‌کشی، ارتباط میان دتکتورها، شستی‌ها، آژیرها و پنل مرکزی به‌صورت شعاعی یا حلقوی انجام می‌شود و هر زون به‌طور مستقل به پنل متصل است تا در صورت بروز حادثه، منطقه مربوطه به سرعت قابل شناسایی باشد. طراحی اصولی نقشه و سیم‌کشی در این سیستم نقش مهمی در سرعت واکنش به حادثه ایفا می‌کند.

نحوه عملکرد سیستم اعلام حریق متعارف

در سیستم اعلام حریق متعارف، حسگرها یا دتکتورها در مناطق مشخصی از ساختمان نصب می‌شوند و هر منطقه به عنوان یک "زون" شناخته می‌شود. این دتکتورها وظیفه دارند علائمی مانند دود، حرارت یا شعله را شناسایی کنند. زمانی که یکی از این حسگرها به هر دلیلی فعال شود، پیامی به پنل مرکزی سیستم ارسال می‌کند. پنل مرکزی این پیام را دریافت کرده و زونی که هشدار از آن ارسال شده را روی نمایشگر مشخص می‌کند، اما محل دقیق حسگر فعال‌شده قابل شناسایی نیست.

پس از دریافت هشدار توسط پنل، سیستم به‌طور خودکار آلارم‌هایی از نوع صوتی، نوری یا ترکیبی از هر دو را به صدا درمی‌آورد تا ساکنان ساختمان را از وقوع خطر آگاه کند. در این مرحله، افراد حاضر طبق دستورالعمل‌های اضطراری، باید محل را ترک کنند.

پس از تخلیه ساختمان و بررسی علت فعال شدن آلارم، در صورت رفع مشکل، سیستم به حالت اولیه بازگردانده می‌شود. لازم به ذکر است که این نوع سیستم‌ها تنها محدوده کلی وقوع حریق را نشان می‌دهند و توانایی ارائه اطلاعات دقیق درباره محل دقیق یا شدت آتش‌سوزی را ندارند. همین موضوع می‌تواند موجب طولانی‌تر شدن زمان لازم برای یافتن منبع اصلی حریق شود.

اجزاء سیستم اعلام حریق متعارف

سیستم اعلان حریق متعارف مثل سیستم اعلام حریق آدرس پذیر دارای تجهیزات گوناگونی بوده که در ادامه به معرفی و بررسی آنها خواهیم پرداخت.

 پنل کنترل مرکزی (Fire Alarm Control Panel - FACU):

پنل کنترل مغز متفکر سیستم اعلام حریق متعارف است. این دستگاه وظیفه دریافت سیگنال‌ها از دتکتورها و شستی‌ها، تحلیل وضعیت و فعال‌سازی آژیرها و هشدارها را بر عهده دارد. در سیستم‌های متعارف، پنل قادر است مشخص کند هشدار از کدام زون ارسال شده، اما نمی‌تواند مکان دقیق دتکتور فعال‌شده را نمایش دهد. همچنین دکمه‌های ریست، تست، سایلنس و نمایشگرهای وضعیت در این پنل تعبیه شده‌اند.

 دتکتور دود (Smoke Detector):

دتکتور دود یکی از پرکاربردترین تجهیزات در سیستم‌های اعلام حریق است. این دستگاه با استفاده از فناوری‌های نوری یا یونیزاسیون، وجود ذرات دود در هوا را شناسایی می‌کند و در صورت افزایش غلظت دود، سیگنالی را به پنل کنترل ارسال می‌نماید. نصب این دتکتورها در راهروها، اتاق‌ها و فضاهای عمومی باعث می‌شود حریق در مراحل اولیه شناسایی شود.

دتکتور حرارتی (Heat Detector):

دتکتور حرارتی به تغییرات دما در محیط واکنش نشان می‌دهد. این نوع حسگر زمانی فعال می‌شود که دمای محیط از حد معینی فراتر رود یا افزایش دما به صورت ناگهانی رخ دهد. دتکتورهای حرارتی در مکان‌هایی که ممکن است دود طبیعی وجود داشته باشد (مانند آشپزخانه یا پارکینگ) مناسب‌تر از دتکتور دود هستند.

دتکتور مونوکسید کربن (CO Detector):

دتکتور مونوکسید کربن برای شناسایی وجود گاز سمی و بی‌بو مونوکسید کربن در محیط طراحی شده است. این دستگاه معمولاً در پارکینگ‌ها، موتورخانه‌ها یا مکان‌هایی که احتمال نشت گاز وجود دارد استفاده می‌شود و با شناسایی مقادیر خطرناک CO، هشدار لازم را به پنل مرکزی ارسال می‌کند.

شستی اعلام حریق (Manual Call Point - MCP):

شستی اعلام حریق یک تجهیز دستی است که به افراد امکان می‌دهد در صورت مشاهده حریق، به‌صورت فوری و بدون نیاز به عملکرد خودکار حسگرها، سیستم را فعال کنند. این شستی‌ها معمولاً در مسیرهای خروج اضطراری، راهروها و مکان‌های عمومی نصب می‌شوند و با فشردن آن‌ها، آژیرها به صدا درمی‌آیند.

آژیر و فلاشر (Sounder & Beacon):

آژیرها و فلاشرها برای اعلام خطر به ساکنان ساختمان استفاده می‌شوند. آژیرها با تولید صدای بلند و فلاشرها با ایجاد نور چشمک‌زن، توجه افراد را به خطر احتمالی جلب می‌کنند. در برخی موارد از ترکیب آژیر و فلاشر به‌صورت هم‌زمان برای افزایش اثربخشی هشدار استفاده می‌شود، به‌ویژه برای فضاهایی که افراد ناشنوا یا کم‌شنوا حضور دارند.

منبع تغذیه و باتری اضطراری:

سیستم اعلام حریق متعارف به منبع برق دائمی نیاز دارد، اما برای مواقع قطع برق نیز باید به باتری اضطراری مجهز باشد. این باتری‌ها باعث می‌شوند سیستم در زمان قطعی برق همچنان فعال باقی بماند و توانایی ارسال هشدار را داشته باشد. معمولاً پنل کنترل مرکزی به سیستم شارژر داخلی برای شارژ خودکار باتری مجهز است.

نقاط ضعف و قوت سیستم اعلام حریق متعارف

بزرگ ترین نقطه ضعف سیستم اعلام حریق متعارف کانونشنال، ناتوانی در تشخیص و نشان دادن محل دقیق آتش سوزی و تنها نشان دادن منطقه‌ای از پیش زون بندی شده می‌باشد. در مکان‌های کوچک ( ساختمان های دو یا سه طبقه و یا خانه های ویلایی ) می‌توان با کمک محل حدودی آتش سوزی عملیات اطفا حریق را به سرعت انجام داد. اما در مکان های بزرگ که به محل دقیق آتش سوزی نیاز است، نمی‌توان از این عیب چشم پوشی کرد. عیب دیگر سیستم اعلام حریق کانونشنال هزینه بالای نصب و سیم کشی آن است.

قیمت سیستم اعلام حریق متعارف

جدا از برندهای مختلف دستگاه اعلام حریق متعارف، تعداد زون های هر دستگاه با دستگاه دیگر متفاوت است. همچنین، بسته به طراحی سیستم اعلام حریق، زون ها دارای المان ها و تعداد مختلفی هستند. همه‌ی این عوامل باعث طولانی بودن لیست تفاوت قیمت سیستم های اعلام حریق متعارف مختلف با یکدیگر می‌شوند. برای اطلاع از جدید ترین لیست قیمت سیستم اعلام حریق متعارف کانونشنال، با کارشناسان فروش شرکت آموت تماس بگیرید.

آموت