دتکتور چیست
از آنجایی که تشخیص حوادث پیش از رخ دادن آنها امری مهم و ضروری می‌باشد، به منظور پیشگیری از این حوادث احتمالی، سیستمی به نام دتکتور ( Detector ) طراحی و ساخته شد. دتکتور یک سیستم هوشمند است که برای تشخیص آتش پیش از توسعه و گسترش آن طراحی شده است و قبل از توسعه آتش به ساکنین و افراد هشدار تخلیه می‌دهد تا فرایند اطفاء حریق صورت گیرد. دتکتورها همچنین به تسریع فرایند اطفاء حریق کمک می‌کنند، چرا که با ارسال سیگنال به آتش نشانی و سایر مراکز مربوطه، وجود حریق را اطلاع رسانی می‌کنند. این سیستم انواع مختلفی داشته و با پیشگیری از آتش، به حفظ جان و مال افراد کمک می‌کند.
دتکتور اعلام حریق به عنوان اولین بخش فعال سیستم اعلام حریق وظیفه تشخیص دود یا حرارت را در مکان نصب شده دارند تا سیگنال علائم حریق را به کنترل پنل ارسال کنند. دتکتور اعلام حریق با توجه به مکان و نوع استفاده از آن انواع مختلفی دارد. دتکتور دودی، دتکتور خطی، دتکتور چند سنسوری، دتکتور مونواکسید کربن و ... از انواع دسته بندی دتکتور را دارند که وظیفه تشخیص درست علائم حریق را بر عهده دارند.
تمامی این دتکتورها به کنترل پنل مرکزی متصل هستند تا سیگنال های مورد نظر را به این بخش جهت فعال کردن آژیرفلاشر ارسال کنند.
تاریخچه دتکتورها
اولین و قدیمی ترین دتکتور اعلام حریق، کارکردی مشابه دتکتور های امروزی داشتند. با این تفاوت که آنها دارای اهرمی بودند که برای به صدا درآمدن آژیر و اطلاع به آتش نشانی و افراد، نیازمند نیروی انسانی بود و همین باعث کاهش سرعت در روند اعلام حریق میشد. مانند هر چیز دیگری، دتکتورها نیز به مرور زمان قابلیت های جدیدی پیدا کرده و تغییر کردند و بدین ترتیب، امروزه انواع مختلفی از دتکتورها با کاربردهای مختلف در بازار موجود و ارائه عرضه می‌باشند.
انواع دتکتور اعلام حریق
دتکتور حرارتی
دتکتور دودی
دتکتور مونواکسید کربن
دتکتور ترکیبی یا چند سنسوری
دتکتور دستی
دتکتور گازی
دتکتور شعله ای
دتکتور حرارتی
دتکتور حرارتی با تغییر ناگهانی دما فعال می‌شود. این دتکتور اعلام حریق ساختاری ساده، واکنشی پایین، محدوده پوشش دهی کم و قیمتی ارزان دارد. اطمینان این دتکتور بالا بوده و دارای دو نوع دما ثابت و افزایشی می‌باشد. همچنین بعضی از دتکتورهای حرارتی نقطه ای بوده و برخی حرارتی خطی می‌باشند.
یک دتکتور حرارتی بر اساس دمای ثابت کار می کند، که اگر از این مقدار دما فراتر رقت، آژیر فلاشر فعال شود. یا بر اساس نرخ تغییر دما کار می کند. دتکتور حرارتی مانند فیوز الکتریکی کار می کند. این دتکتورها حاوی یک آلیاژ یوتکتیک است که با رسیدن به دمای معینی حساس به حرارت می شود و آلیاژ آن از جامد به مایع تبدیل می شود و باعث ایجاد زنگ هشدار می شود.
دتکتور حرارتی خطی
این دتکتورها در مناسب خطرناک نصب می‌شوند. چرا که نصب سایر دتکتورها در این مکان ها وجود نداشته و انسان نمی‌تواند به راحتی به محیط دسترسی داشته و آنجا را تحت کنترل خود داشته باشد.
دتکتور حرارتی ثابت
در این دتکتور آتش نشانی یک دمای مشخصی را به صورت پیش فرض تعریف می کنند. تا با افزایش دما از آن حد تعریف شده سیستم اعلام حریق فعال شود.
در صورت افزایش دما کلید تعبیه شده در این دتکتور خم می شود و کلید قطع شده و ارسال هشدار صورت می گیرد. از دتکتور ثابت در آشپزخانه، آژمایشگاه و ... که تغییر دمای ناگهانی داریم استفاده می شود.
این دتکتور از لحاظ کیفیت کاملا محصول قابل اعتماد، کم هزینه و ضریب خطای کمتری را دارد.
دتکتور حرارتی افزایشی
این نوع دتکتور آتش نشانی به افزایش ناگهانی دما حساسیت دارد و در صورت افزایش ناگهانی دما سیگنال حریق را به کنترل پنل اعلام حریق ارسال می کند. دو عامل افزایش دما و مدت زمان در این دتکتور اعلام حریق بسیار مهم است. در صورت افزایش دما عایق بین دو سیم تعبیه شده در این دتکتور از بین رفته و این دو سیم بهم وصل شده و جریان برق صورت می گیرد. و موجب فعال شدن سیستم اعلام حریق می شود. سرعت عملکرد این دتکتور بسیار بالاست و مانند دتکتور حرارتی ثابت نیز کم هزینه و ضریب خطای پایینی دارد.
دتکتور دودی اعلام حریق
این دتکتور که از بهترین و پرکاربردترین دتکتورها می‌باشد، به دود ناشی از حریق حساس است. سرعت واکنش، پوشش دهی و قیمت این دتکتور بالا بوده اما از نظر اطمینان، دارای سطحی پایین تر از دتکتور حرارتی می‌باشد. دتکتور دودی به چهار نوع دتکتور دودی نوری، یونیزاسیون، بیم دتکتور و دتکتور دودی مکشی تقسیم می شود. بهتر است از این دتکتور اعلام حریق در مکان هایی که در حالت عادی دارای دود و آلودگی است، استفاده نشود.
دتکتور دودی اعلام حریق از معروفترین و پرمصرف ترین نوع دتکتورهای اتوماتیک در مصارف و فضاهای معمولی که گرد و غبار معمولی دارند، مانند خانه، مغازه، فروشگاه، کتابخانه، اتاق، مسجد، راهروها و .... می باشد. دتکتور حرارتی امکان استفاده در فضاهای مرطوب مانند آشپزخانه، پارکینگ و .. را ندارند. این نوع دتکتورها نسبت به دتکتور حرارتی قیمت پایین تر و عملکرد سرعتی دارد ولی ضریب تشخیص خطا در این دتکتور بالاتر از دتکتور حرارتی است.
دتکتور یونیزاسیون
دتکتور یونیزاسیون دارای دو محفظه است که برای جبران تغییرات دما، رطوبت یا فشار محیط استفاده می شود. محفظه دوم حاوی یک منبع رادیو اکتیو، معمولا ذره آلفاس که هوای عبوری از محفظه را که در آن دتکتور نور جریانی بین دو الکترون دارد را یونیزه می کند. هنگامی که دود وارد محفظه می شود جریان کاهش می یابد، افت در جریان برای شروع زنگ هشدار استفاده می شود.
دتکتور فتوالکتریک
این دتکتور اعلام حریق با اثر تیندال عمل می کند. یک فتوسل و منبع نور توسط یک محفظه تاریک از یکدیگر جدا می شوند طوری که منبع نور روی فتوسل نمی افتد، عبور دود به داخل محفظه باعث می شود نور منبع پراکنده شده و بر روسی فتوسل بیفتد. خروجی فتوسل برای شروع زنگ هشدار استفاده می شود.
دتکتور دودی نقطه‌ای
دتکتور دودی نقطه ای یکی از انواع دتکتورها بوده و خود به دو نوع دتکتور دود یونیزه و دتکتور دود نوری تقسیم می‌شود.
دتکتور دود نوری با استفاده از اصل پراکندگی نور، دود را تشخیص می‌دهند. این دتکتور اعلام حریق دارای یک LED و محفظه است و هنگامی که دود به محفظه‌ی آن وارد می‌شود، این ال ای دی به سمت گیرنده منحرف شده و آشکار ساز فعال می‌شود.
و اما دتکتور دود یونیزه تغییر جریان های بین الکترودها ( هنگام وجود دود ) را تشخیص می‌دهد.
بیم دتکتور
در بیم دتکتور نور دود با یک پرتور نور بین نور و فتوسل تداخل می کند. فتوسل میزان نور دریافتی را اندازه گیری می کند، تغییر در خروجی فتوسل برای شروع زنگ هشدار استفاده می شود. این نوع تشخیص برای محافظت مناطق بزرگ، با منبع نور و فتوسل در فاصله ای از هم استفاده می شود.
دتکتور مونواکسید کربن
از این دتکتور برای نشان دادن وقوع آتش سوزی با سنجش سطح مونواکسید کربن در هوا استفاده می شود. مونواکسید کربن گازی سمی است که در اثر احتراق تولید می شود. دتکتور مونواکسید کربن یک سلول الکتروشیمیایی دارد که مونواکسید کربن را حس می کند. اما دود یا سایر محصولات احتراق را حس نمی کند. این دتکتور همانطور که از نامش مشخص است، به منواکسید کربن حساس بوده و در صورت حس کردن آن در هوا، آن را شناسایی می‌کند.
دتکتور ترکیبی نوری و حرارتی
دتکتورهای چند سنسوری، ورودی های حسگرهای نوری و حرارتی را ترکیب می کند و با استفاده از الگوریتم های پیچیده ای که در مدار دتکتور تعبیه شده است آن ها را پردازش می کند.
وقتی که توسط کنترل پنل بررسی می شود، دتکتورها مقداری را بر اساس پاسخ های ترکیبی از هر دو حسگر نوری و حرارتی برمی گرداند. این دتکتورها به گونه ای طراحی شده اند که طیف وسیعی از آتش سوزی ها حساس باشند. در دتکتور ترکیبی اعلام حریق به جای استفاده از یک سنسور، از دو سنسور استفاده شده است. دتکتور دودی حرارتی و دتکتور گازی حرارتی از این دتکتورهای ترکیبی می‌باشند.
دتکتور دستی
دتکتور دستی دستگاهی است که پرسنل را قادر می سازد تا با شکستن عنصر شکننده، زنگ هشدار را به صدا در آورد.
دتکتور گازی
این دتکتور جهت تشخیص گازهای خطرناک و سمی ناشی از حریق مورد استفاده قرار می‌گیرد. دتکتور گازی به دو صورت پرتابل و ثابت آماده عرضه می‌باشند. این دتکتور هم مصرف خانگی دارد و هم مصرف صنعتی. چرا که خسارات ناشی از گازهای سمی جبران ناپذیر و گاهی کشنده است و خرید سیستمی برای جلوگیری از این خسارات، یک ایده‌ی خوب و منطقی‌ست.
دتکتور شعله ای
نور آتش یک سری امواج دارد. این امواج که امواج الکترومغناطیس نور آتش نامیده می‌شوند، دتکتور اعلام حریق شعله ای را تحریک کرده و دتکتور شعله به آنها واکنش نشان می‌دهد. دتکتور اعلام حریق شعله‌ای، زاویه دیدی 120 درجه داشته و انواع مختلفی دارد که بسته به نوع آنها به طیف خاصی از این امواج و نور حساس هستند و در چندین نوع حساس به مادون قرمز - فرابنفش و ترکیبی از این دو موجود می‌باشد. دتکتور شعله بسیار مهم و سریع است و به همین دلیل قیمت بالایی دارد. دتکتور شعله ای بیشتر در محیطی که آتش سوزی شعله بدون دود می‌باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دتکتور مکشی
این دتکتور دارای یک پمپ است و این پمپ هوای داخل اتاق را به یک عنصر آشکارساز مکش می‌کند و بدین ترتیب، با کوچک ترین تغییری در هوای اتاق, پیام اعلام حریق فرستاده می‌شود. این دتکتور بسیار حساس بوده و از سایر دتکتورها دقیق تر می‌باشد چرا که می‌تواند حتی دودی را که برای انسان قابل مشاهده نیست را استشمام و شناسایی کند.
مقایسه انواع دتکتور اعلام حریق
مقایسه انواع دتکتور آتش نشانی را با دتکتور حرارتی آغاز می‌کنیم. دتکتور حرارتی دارای سرعتی آرام، قسمت نسبی کم و احتمال هشدار کاذب پایین می‌باشد. این دتکتور همچنین برای فضای محدود و بسته مناسب می‌باشد.
دتکتور مکشی سرعت سریع و قیمت نسبی آن متوسط یا بالا داشته و احتمال هشدار کاذب آن هم ممکن است کم یا زیاد باشد.
دتکتور دودی سریع بوده و قیمت و احتمال هشدار کاذب آن متوسط می‌باشد. از دتکتور دودی هم در فضاهای بزرگ و هم در فضاهای بسته استفاده می‌شود.
دتکتور شعله بسیار سریع است اما احتمال هشدار کاذب و قیمت آن، هر دو بالا می‌باشند.
محل نصب دتکتور
نصب هر دتکتور بستگی به نوع دتکتور داشته و بحثی تخصصی می‌باشد. اما همه‌ی دتکتورهای اعلام حریق به طور کلی یک سری شرایط نصب یکسان دارند. از جمله نصب دتکتور های خودکار به صورت مستقل و در دسترس همه‌ی افراد، توجه به توضیحات کارخانه تولید برند دتکتور اعلام حریق مورد نظر جهت تعداد دتکتورها، حداقل 100 سانتی متر فاصله بین دتکتور و راه های هوایی، در صورتی که فاصله پارتیشن یا دیوار کاذب تا سقف کمتر از 20 سانتی متر باشد، در فاصله 50 سانتی متر از دو طرف پارتیشن یک محیط جداگانه محسوب شده و باید در هر کدام، دتکتور خاص خود نصب گردد، فاصله دتکتور از منبع روشنایی می‌بایست دو برابر ارتفاع روشنایی باشد، در صورتی که سقف دارای گچبری باشد و ارتفاع این گچبری بیشتر از 50 سانتی متر باشد، باید برای هر محیط به صورت جداگانه دتکتور نصب شود. در صورتی که فاصله پارتیشن از سقف کمتر از 30 سانتی متر باشد، دتکتور باید در فاصله حداقل 50 سانتی متری آن نصب شود، فاصله بین دتکتورها و درب ورودی - خروجی آسانسور باید حداکثر 150 سانتی متر باشد، فاصله دتکتور دایره ای در مکان های خطرناک و ریسکی، به شعاع 5.3 متر می‌باشد، نصب دتکتورها در پارکینگ به نوع پارکینگ بستگی دارد؛ در پارکینگ های ردیفی، دتکتورها باید 50 سانتی متر از انبار و با 8 سانتی متر فاصله از یکدیگر نصب شوند. اما در پارکینگ های مجموعه ای دتکتور اعلام حریق باید در مسیر ورودی پارکینگ نصب گردد.
سیم کشی دتکتور
دتکتورها دو سیم کشی دارند. یک سیم کشی آنها را به برق شهری و سیم کشی دیگر آنها را به کنترل پنل متصل می‌کند. دتکتورهای آتش نشانی دارای پل‌های مثبت و منفی هستند. این دتکتورها به صورت متوالی قرار گرفته و دارای سیم کشی موازی هستند. دتکتورها می‌توانند در هر جای مدار قرار گیرند.
برای بررسی و تشخیص تعداد دتکتورهای درون یک زون، باید به کاتالوگ دتکتور اعلام حریق مورد نظر مراجعه کنید. اما طبق استاندارد BS، حداکثر 32 دتکتور می‌توانند در هر زون قرار بگیرند.
نصب و سیم کشی دتکتورها، به شکل ظاهری آنها، مدل و سایر جزئیات آنها بستگی دارد. اما یک نوع عادی و مرسوم سیم کشی دتکتور ها بدین شکل است :
هر دتکتور 5 پایه دارد. پایه 1 و 2 دتکتور، به ترتیب خروجی و ورودی (L1IN, L1OUT) مثبت زون، پایه 4 و 5 پایه مثبت و منفی ریموت اندیکاتور بوده و پایه 3 (L2) پایه ورود و خروج منفی زون نام دارد.
به هر کدام سیمی خاص وارد یا از آن خارج می شود. انتهای سیم ها باید به خروجی و ورودی های دتکتور متصل شوند. درپوش دتکتور را گذاشته و به سراغ نصب دتکتور بعدی بروید. نکته مهم این است که برای اینکه مدار وارد جریان شود باید انتهای آن بسته باشد که برای این کار از یک دیود یا مقاومت انتهای خط استفاده می‌شود.
تست سلامت انواع دتکتور اعلام حریق
برای تست عملکرد صحیح دتکتورها، مدار باید در سه حالت باز، اتصال کوتاه و وقوع حریق تست شود. ابتدا مدار را باز و یا ایجاد اتصال کوتاه می کنیم که موجب روشن شدن چراغ Fault همان زونی که دتکتور اعلام حریق در آن نصب شده می‌شود. برای تست شبیه سازی حریق توسط یک مقاومت ۴۷۰ اهمی، دو ترمینال زون را به هم متصل می کنیم که این کار باعث افزایش جریان کنترل شده و در نتیجه پنل وارد وضعیت حریق می شود و چراغ قرمز هشدار همان زون روشن می شود.
قیمت دتکتور
قیمت دتکتورها با توجه به نوع و برند آنها متفاوت هستند و رنج متنوع و وسیعی از قیمت را شامل می‌شوند. جهت اطلاع از جدید ترین لیست قیمت اعلام حریق و دتکتور اعلام حریق با کارشناسان فروش شرکت آموت تماس بگیرید.
